‘Hiërarchie van welbehagen is een lijstje uit een van mijn schetsboeken. Een lijstje van gevoelens, die mensen hebben, gevoelens van onbehagen waarvoor ik een hiërarchie heb gemaakt door te zeggen dat sommige gevoelens van onbehagen minder erg zijn dan andere gevoelens van onbehagen bijvoorbeeld als je nog maar vijf gulden hebt terwijl je bijvoorbeeld honderd gulden op dat moment nodig hebt, dan is dat minder belangrijk dan wanneer je door iemand met een mes in je buik gestoken bent.  >> lees verder

‘Hiërarchie van welbehagen is een lijstje uit een van mijn schetsboeken. Een lijstje van gevoelens, die mensen hebben, gevoelens van onbehagen waarvoor ik een hiërarchie heb gemaakt door te zeggen dat sommige gevoelens van onbehagen minder erg zijn dan andere gevoelens van onbehagen bijvoorbeeld als je nog maar vijf gulden hebt terwijl je bijvoorbeeld honderd gulden op dat moment nodig hebt, dan is dat minder belangrijk dan wanneer je door iemand met een mes in je buik gestoken bent.
Het onbehagen van in de buik gestoken zijn is belangrijker dan het hebben van geen geld. Ik heb 7 onderscheiden gemaakt.

Als ik een gevoel van onbehagen heb en ik zeg dat, dan pas jij het in een rubriek?

Ja, op het moment dat je weet waar een probleem zich bevindt dat kun je definiëren watje probleem is. Het belangrijkste van het oplossen van een probleem is het formuleren van een probleem. Nu is hiërarchie van welbehagen geen formulering van een probleem maar wel voor het bepalen van de plaats van het probleem. Op het moment datje de plaats weet, kun je het probleem formuleren en dat is dan de aanzet van de oplossing, dan heb je geen hulpverleners meer nodig. Mensen kunnen dan zelf formuleren waar ze mee zitten. En die hiërarchie loopt van dood of leven, procreatie, de wens tot herschepping van jezelf, sexuele drift in dienst van het maken van kinderen als het ware. Je kunt je voorstellen wat voor een reeks dat is waarbij het minst erge weer kan overgaan in het ergste, de dood dus. Dat sluit dus de cirkel. Voor mijn gevoel is dat een heel correct verhaal.

Het is dus niet 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, maar een zich herhalende reeks?

Ja, en tegelijk ook ruimtelijk. Een schema is per definitie een poging om het deksel op de chaos te houden. De werkelijkheid is natuurlijk altijd ingewikkelder als een lijn of een cirkel of een bol. Ik heb wel de illusie dat je deze hiërarchie ooit in werkelijkheid in ruimte en tijd kunt laten zien. Alleen is dat dan een soort hulpmiddel of kunstwerk voor over duizend jaar. Als de techniek niet meer zulke gecompliceerde
denkbeelden in de weg staat. Gecompliceerde dingen kunnen op een relatief eenvoudige wijze getoond worden. Als je nagaat hoe mensen hebben moeten modderen en zoeken, duizenden jaren geleden, om een bepaald idee te formuleren, bijvoorbeeld ten tijde van de Grieken, met hun taal en met hun klimaat en met hun landbouw en hun sociale orde, toen kwam er een aantal mensen dat los rond liep, dat een aantal dingen zo goed geformuleerd heeft, dat wij daar nu nog steeds mee bezig kunnen zijn en in feite voor een groot gedeelte alleen maar de formuleringen van die Grieken in de praktijk aan het toetsen zijn. Veel verder zijn we nog niet gekomen eigenlijk. We staan nu op een drempel en tegelijkertijd moeten we die formuleringen nog eens critisch bezien. Er moeten nuances in komen en eventueel herformuleringen en verfijningen. Daar zijn we net mee begonnen, misschien. . ’

cat. Van Abbemuseum 'het voorwerpelijke denken' 1981

Hiërarchie van welbehagen





Het onbehagen heeft de volgende rangorde:






eerste orde leven en dood spanning, overgang, totale desintegratie

tweede orde voortbestaan continuiteit van de soort, paarvorming, oorlog, sex

derde orde emoties in het waar- nemingscentrum zelf
spijt, angst, verdriet om het ik, falen, gelding, amok, paniek

vierde orde sociale spanningen gedeelde of georganiseerde woede

vijfde orde economische problemen onmacht door geldgebrek, vrijheid van handelen

zesde orde culturele problemen identiteitsverstoringen door onbegrip, vrijheid van denken,
reflectie-vermogen

zevende orde inventiviteitsproblemen de strijd aan de bron, overgave aan het uiteindelijk onver- mijdelijke
techniek
poëzie




waarbij de laatste orde bij volledige onoplosbaarheid overgaat in de eerste.





Gerrit van Bakel, 1979
.